Z chwilą zawarcia małżeństwa, z mocy prawa, małżonkowie wchodzą w ustrój wspólności majątkowej. Oznacza to, że wszystko, co oboje posiadają, wchodzi do majątku wspólnego. Jednak nie każdy z małżonków chce pozostać przy tym ustroju. W takim przypadku możliwe jest ustanowienie rozdzielności majątkowej, którą można uzyskać zarówno w drodze umowy zawartej przed notariuszem (tzw. intercyza), jak i poprzez orzeczenie sądowe. Wyjątkowo, sąd może zdecydować o rozdzielności majątkowej z tzw. datą wsteczną, co wiąże się z możliwością dokonania zmiany ustroju majątkowego na wcześniejszy okres, niż moment złożenia pozwu.
Czym jest rozdzielność majątkowa z datą wsteczną?
Rozdzielność majątkowa to ustrój, w którym każdy z małżonków dysponuje majątkiem osobistym i samodzielnie zarządza swoimi aktywami. W odróżnieniu od wspólności majątkowej, majątek nabyty przed małżeństwem oraz ten nabyty w trakcie jego trwania pozostaje wyłącznie własnością jednego z małżonków.
Ustanowienie rozdzielności majątkowej w drodze umowy notarialnej możliwe jest tylko wtedy, gdy oboje małżonkowie wyrażają zgodę co do warunków umowy. Jeśli dochodzi do sporu lub istnieje potrzeba ustanowienia rozdzielności z datą wsteczną, konieczne jest wystąpienie do sądu.
Kiedy możliwe jest ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną?
Zasadniczo, rozdzielność majątkowa ustanawiana na podstawie wyroku sądu ma skutek od dnia uprawomocnienia się wyroku lub od dnia wniesienia pozwu. Istnieją jednak sytuacje, w których możliwe jest wprowadzenie rozdzielności z tzw. datą wsteczną – czyli z dniem wcześniejszym, niż dzień wytoczenia powództwa. Takie rozwiązanie może być zastosowane tylko w szczególnych, uzasadnionych przypadkach.
Kiedy sąd może orzec rozdzielność majątkową z datą wsteczną?
Sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z datą wsteczną tylko w wyjątkowych okolicznościach. Polskie prawo nie definiuje dokładnie, co oznaczają „ważne powody”, ale przyjmuje się, że są to sytuacje, które uniemożliwiają dalsze pozostawanie małżonków we wspólności majątkowej, a ich dalsze trwanie w tym ustroju mogłoby zagrażać interesom jednego z nich lub rodzinie.
Do takich sytuacji zalicza się m.in. przypadki, gdy jeden z małżonków:
Chociaż wspólność majątkowa jest normą w małżeństwach, sąd może ją zniesić, jeśli zachowanie jednego z małżonków poważnie narusza interesy drugiego małżonka lub szkodzi dobru rodziny. Jednakże, ważne jest, by przyczyną rozdzielności nie były okoliczności niezawinione, takie jak np. długotrwała choroba.
Separacja faktyczna jako podstawa do ustanowienia rozdzielności majątkowej
W praktyce sądy uznają długotrwałą separację faktyczną, czyli sytuację, w której małżonkowie żyją w rozłączeniu, za jeden z ważnych powodów do ustanowienia rozdzielności majątkowej. Separacja faktyczna zachodzi, gdy małżonkowie nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego i nie mają ze sobą żadnych wspólnych decyzji dotyczących spraw majątkowych.
Warto jednak zaznaczyć, że nie każda forma separacji faktycznej uzasadnia rozdzielność majątkową z datą wsteczną. Sąd, decydując o tym, musi wziąć pod uwagę, czy dalsze trwanie wspólności majątkowej jest rzeczywiście niemożliwe, czy też szkodzi interesom jednego z małżonków.
Kto może wystąpić o ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną?
O ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną może wystąpić każdy z małżonków, nawet jeśli jest to wyłącznie wina jednego z nich. Z taką inicjatywą może wystąpić także wierzyciel, jeżeli udowodni, że jego wierzytelność wymaga podziału majątku wspólnego. Możliwość wniesienia pozwu przysługuje także prokuratorowi, ale tylko na rzecz jednego z małżonków.
Jaki sąd jest właściwy do rozpatrzenia sprawy o ustanowienie rozdzielności majątkowej?
Powództwo o ustanowienie rozdzielności majątkowej należy wnieść do sądu rejonowego, który jest właściwy miejscowo. Z reguły będzie to sąd w okręgu, w którym małżonkowie ostatnio wspólnie zamieszkiwali. Jeśli nie jest to możliwe, sprawa trafia do sądu miejsca zamieszkania strony pozwanej lub powoda.
Skutki rozdzielności majątkowej z datą wsteczną wobec osób trzecich
Rozdzielność majątkowa wprowadzona z datą wsteczną ma także skutki wobec osób trzecich. Oznacza to, że długi jednego z małżonków, które powstały po wprowadzeniu rozdzielności, nie będą mogły być egzekwowane z majątku wspólnego, ale tylko z majątku osobistego dłużnika. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy sąd uzna, że zmiana ustroju majątkowego miała na celu pokrzywdzenie wierzycieli – wtedy może oddalić powództwo.
Podsumowanie
Ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną jest rozwiązaniem, które sąd może zastosować w wyjątkowych sytuacjach, kiedy dalsze istnienie wspólności majątkowej staje się niemożliwe lub niekorzystne dla jednego z małżonków. Wymaga to jednak dokładnej analizy sytuacji małżonków i spełnienia ściśle określonych przesłanek prawnych.
W przypadku pytań lub wątpliwości związanych z ustanowieniem rozdzielności majątkowej z datą wsteczną, zapraszam do kontaktu z moją kancelarią. Z chęcią udzielę Ci niezbędnych informacji i pomogę w rozwiązaniu tej kwestii.
