Prawo rodzinne z uwagi na przedmiot, który reguluje, jest jedną z najbardziej obszernych oraz szczegółowo skodyfikowanych gałęzi prawa. Wywiera ono swój wpływ na życie każdego człowieka, albowiem każdy z nas siłą rzeczy funkcjonował bądź nadal funkcjonuje w ramach określonych stosunków familijnych, odciskających na nim swoje niezatarte piętno. Co ważne, prawo rodzinne skonstruowane zostało wokół pewnych, niewzruszonych zasad, które wytyczają zarówno kierunek jego rozwoju, jak i drogę, którą obrało skupione wokół niego orzecznictwo sądowe.

Co to jest prawo rodzinne?

Happy family silhouette on the sunset

Prawo rodzinne stanowi specjalny dział prawa cywilnego. Reguluje ono szczegółowo stosunki prawne, jakie panują w rodzinie. Dotyczy to zarówno ich majątkowej, jak i niemajątkowej strony. Przedmiotem prawa rodzinnego jest przede wszystkim kwestia warunków istnienia oraz zasad funkcjonowania rodziny, jak również kształt stosunków panujących w jej wnętrzu, jak i z osobami trzecimi.

Prawo rodzinne posiada ogromny ciężar gatunkowy. Rodzina jest wprawdzie najmniejszą lecz jednocześnie najbardziej ważką formą życia społecznego, która towarzyszy ludzkości od jej zarania. Powoduje to, że prawo, które reguluje jej działanie, ma niezwykle istotny wpływ na funkcjonowanie całego społeczeństwa.

Jak każda gałąź prawa, także prawo rodzinne ma swoje źródła, a więc akty zawierające jego podstawowe normy. Należą do nich:

Kodeks rodzinny i opiekuńczy,
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej,
Kodeks cywilny,
ustawy szczegółowe, na przykład ustawa o świadczeniach rodzinnych czy też Prawo o aktach stanu cywilnego.

Oczywiście najważniejszą rolę pełni pierwszy ze wskazanych aktów prawnych. Normuje on szczegółowo:

sposoby i warunki zawarcia małżeństwa,
prawa i obowiązki małżonków, w tym polegające na współdziałaniu dla dobra rodziny oraz obowiązku zachowania wzajemnej wierności,
stosunki majątkowe pomiędzy małżonkami, w tym ustroje wspólności oraz rozdzielności majątkowej,
przyczyny ustania małżeństwa, w tym jego unieważnienie oraz rozwód,
stan separacji pomiędzy współmałżonkami,
stosunki pomiędzy rodzicami a dziećmi, w szczególności zasady sprawowania prawidłowej nad nimi opieki, obowiązek posłuszeństwa wobec rodziców, zakres władzy rodzicielskiej, jak również sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem,
obowiązek alimentacyjny pomiędzy krewnymi, zwłaszcza pomiędzy małżonkami oraz rodzicami i dziećmi,
stosunek przysposobienia, a więc adopcji,
zasady sprawowania opieki nad osobą ubezwłasnowolnioną częściowo oraz kurateli nad ubezwłasnowolnionymi częściowo oraz innymi uprawnionymi osobami.

Już powyższy ramowy katalog wyraźnie wskazuje na szczegółowość regulacji prawa rodzinnego. Zawiera ono zbiór praw, których stosowanie i przestrzeganie jest powinnością każdej osoby będącej członkiem społeczności funkcjonującej na terenie naszego kraju. Dzięki temu prawo rodzinne zapewnia odpowiednią ochronę jego podmiotów oraz wynikających z niego zasad, normujących funkcjonowanie rodziny, jako podstawowej komórki życia społecznego.

Jakie są zasady prawa rodzinnego?

Prawo rodzinne wyróżnia kilka podstawowych zasad, które stanowią jego fundament. Należą do nich:

Zasada ochrony rodziny

Jest ona sformułowana w art. 18 Konstytucji RP, zgodnie z którym – małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej. Uzupełnienie stanowi art. 47 tego aktu prawnego, wskazującego, że każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.

Powyższe oznacza, że dobro rodziny stanowi jeden z najważniejszych wyznaczników działania wszelkich organów i przedstawicieli naszego państwa, pozostając pod jego szczególną pieczą.

Zasada dobra dziecka

Zgodnie z nią, kierowanie się dobrem dziecka jest naczelną dyrektywą obowiązującą przy podejmowaniu wszelkich decyzji dotyczących rodziny, a w szczególności przy orzekaniu o władzy rodzicielskiej, kontaktach rodziców z dziećmi, rozwodzie rodziców, bądź ustanowieniu przysposobienia. O doniosłości tej zasady świadczy powołanie urzędu Rzecznika Praw Dziecka,

Zasada równouprawnienia kobiety i mężczyzny

Zasada ta wynika z art. 33 Konstytucji RP, który stanowi, że kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym. Obowiązuje ona zarówno w zakresie relacji osobistych pomiędzy kobietą a mężczyzną, jak również w stosunkach ze wspólnymi dziećmi.

Zasada monogamii

Przesądza ono, iż w świetle prawa można posiadać jednocześnie tylko i wyłącznie jednego małżonka. Wspomnieć trzeba, iż stan przeciwny podlega surowym sankcjom karnym.